Міністерство освіти РБ.

СШ № 184

10 " Д " клас

Дунін-Марцінкевіч

Виконав: Вжос С. К.

Мінськ 2001.

Вінцент Дунін-Марцінкевіч.

(1807-1884)

Вінцент Дунін-Марцінкевіч закладваў тривали падмурак Новай беларускай літаратури, быў мастаком аригінальнай творчай канцепциі і адметнага стигла, асобай Ярка і каларитнай.

Усе жицце і творчасць Дуніна-Марцінкевіча ў служенні грамадзянскім ідеалам, у імкненні ўзвышаць людзей духоўна, маральну. Няхай НЕ ўсе з ідэалаў, якімі натхняўся Дунін-Марцінкевіч, билі самимі перадавимі на свій час, яго творчасць - яскрава Мастацкая Перейти до сторінки ў адлюстраванні Вельмі значнага адрезку гісториі білоруського народу. Амаль паўстагоддзя пісаў пісьменнік, а за гити час Білорусь з феадальнай стала капіталістичнай, перажыўшы ілюзорния надзеі на визваленне пекло пригоннага ладу, гераічния дні паўстання 1863 і трагедию яго параження, затим першия два дзесяцігоддзі пареформеннага часу, якія ўнеслі свае драматичния карективи ў жицце білоруських гарадоў і Весак, ахоплених працесамі шпаркага развіцця капіталізму.

На два перияди принята дзяліць творчий шлях Дуніна-Марцінкевіча - дареформенни і пасляреформенни. Але ўся яго творчасць выяўляе даволі цельни, аднойчи сфарміравани і мала кранути іншимі ўплывамі светапогляд. Што ж фарміравала гети светапогляд, якія акалічнасці жицця Паета, якія ідейния ўплывы, літа-ратурния плині, грамадскія сувязі і Кантакт?

"Пінская шляхта"

(1866)

У фарсі-вадевілі Дуніна-Марцінкевіча "Пінская шляхта" свараецца паміж сабой дзве сям'і. І ўсе з-за ТАГО, што Іван Цюхай-Ліпскі назваў Ціхона Пратасавіцкага мужыком. А як можна дараваць таку «смяротную» крыўду пінскаму шляхціцу, як можна пасля гетага згадзіцца на шлюб дачкі Марилі з синам Пратасавіцкага Гришко?!

«Пінская шляхта» - видатнае дасягненне беларускай нациянальнай драматургіі. Так з'яўлення «Моднага шляхцюка» К. Каганця і «Паўлінкі» Я. Купали гета була першая беларуская камедия. Яна і сення НЕ сиходзіць са сцени прафесійних і саманадзейних тэатраў Беларусі. Насичаная камізмам, яна разам з тим Вельмі сур'езная, як би працяг, толькі іншимі сродкамі, Таї барацьби, якую веў Дунін-Марцінкевіч у паўстанні 1863 року.

Даследчикі звичайна звяртаюць увагу на востриню критикі царскага чыноўніц-тва, суду. Не менш гостро гетая критика і ў Адрас шляхти.

«Пінская шляхта» пісалася пасля паўстання 1863 року. Параженне яго було кан-чатковим гістаричним параженнем польскай, у тим ліку і беларускай, шляхти, па-раженнем тих ідэалаў, якім сам Дунін-Марцінкевіч сімпатызаваў, якія прапаведваў. Ні польська, ні беларуская шляхта пасля 1863 року на гістаричную арену як колькі - небудзь значна гістаричная сіла більш ужо НЕ вийшла. Ди будучи грамадскі актыўнай на працягу многіх стагоддзяў, шляхта ў гісториі польскага і білоруського народу, з аднаго боку, вилучила яркіх ревалюцийних дзеячаў - Т. Касцюшку, А. Міцкевіча, В. Урублеўскага, Я. Дамброўскага, з другога боку, з яе асяроддзя Вилу-чыўся тип фанаберистага ганарліўца. Юридична ў Польшчи як дзяржаве шляхец-кіх вольнасцей усе дваране билі роўныя: магнат і апошні са збяднелих прадстаўні-коў так званай шарачковай шляхти. Выкарыстоўваючы шарачковую шляхту ў сваіх палітичних інтригах, магнати разбешчвалі яе палітична і маральну. У виніку і складваўся тип шляхціца самаўпэўненага, ганарлівага, каставага, ва ўмовах Білорусь-сі - нецярпімага та народного асяроддзя, греблівага да ўсяго мужицкага, хоць у штодзенним жицці ні побитом, ні працай падобни шляхціц пекло мужыка нічим НЕ адрозніваўся.

Дунін-Марцінкевіч адносіўся та народних мас інакш. І Таму ен міг не стац даху тикам ТАГО, чаго ўсей душею не прымаў у ганарлівай, далекай ад народу шляхце. «Пінская шляхта» і стала творам, у якім драматург расквітаўся з блізарукасцю шлях-ти, з яе класавай, паітичнай абмежаванасцю. Дунін-Марцінкевіч высмейваў козака-ранелае нежаданне шляхти стац побач з народам, яе самалюбства, кастави егаізм, фанаберлівасць, разглядаючи усе гета як причини параження паўстання 1863 року. Такім чинам, сміх Дуніна-Марцінкевіча нараджаўся з драм 1863 з Горичі па-раження.

Сення «Пінская шляхта» як фарс-вадевіль найперш уражвае тим, што на паверхні ў ім, што винікае з сямейна-битавой калізіі, з уласцівай толькі жанру вадевіля ліг-касці, гуллівасці, дасціпнасці. Але жанравая природа фарсу-вадевіля, яго легкасць і ніби павярхоўнасць ніяк не засланяюць у п'есе першаснага, галоўнага - сур'езнасці яе сацияльнага прицелу. Адначасова сатирик адкрываў агони і па антинароднасці шляхти, і па цару, залагодить якога прадстаўляе ў «Пінскай шляхце »« найяснейшая Карона »- суднов чыноўнік Кручкоў.

Дунін-Марцінкевіч - бліскучи, віртуозни Майстер Фурса-вадевіля: разгортвання сценічнай інтригі, викариставання сольних спеваў, дуэтаў, танцаў, припевак, арганізациі масавих сцен. Беларускай слова ў яго поўніцца гарезнасцю. У вуснах адних персанажаў яно грубавата-простанароднае (Ціхон Пратасавіцкі, Куторга), у другіх - летуценна-задуменнае (Мариська, Гришко), у треціх - абказененае лексіко-нам судзейства (Кручкоў, Пісулькін).

Глибокай індивідуалізациі характараў у п'есе Немає. Гета така камедия нораваў, дзе носьбітамі характерних Заган виступаюць пакриху ўсе: і пакрыўджаны Ціхон Пратасавіцкі і крыўдзіцель Іван Цюхай-Ліпскі, і Статкевіч і Альпенскі, якіх Кручкоў звеў для чарговай сваркі, спадзеючися на Нова «жніво». Роўным жа чинам норави шляхти виказваюцца і ў сцене з пакараннем бізунамі. Кожна з шляхцюкоў апошнюю капейку гатоў аддаць, каб толькі, калі ўжо секчи яго будуць, то хай сякуць, як шляхціца - на диване, а найлепш, то каб зусім мінуць бізуноў, бо чим жа тады ен, шляхцюк, будзе адрознівацца ад мужыка?! Пінська шляхта Усе ж улагодж-ває Кручкова, грузячи яму поўны віз сушаних грыбоў, кадоўбчыкаў меду і іншага дастатку. З павагай і няўцямнасцю слухає гетая шляхта і викладкі живадзера Круч-кова, у якога ў сакавіку 69 дзен, у кастричніку 45, бо за такімі менавіта датамі абвяшчаецца ім спачатку ўказ Пятра Вялікага, які нібита з'явіўся ў 1688 Годзьо, калі Петро быў яшчэ малалетнім, а пасля ўказ «ея вялічаства Анни Іванаўны 1764года», хоць тая царавала на самій справ ў 1730-1740гадах. А чаго вартия ўказы «Елісаве-ти Пятроўны ад 49 апреля 1893» і «всеміласцівейшай Екацярини Вялікай ад 23 сенцябра 1903»?! Пінская шляхта Надав не відає летазлічення, віку, року, у якім яна живе! Усім гетим Дунін-Марцінкевіч з'едліва высмейваў грамадскую інертнасць, правінциялізм, невуцтва шляхти.

Большасць шляхціцаў як типи раскриваюцца ў п'есе палею мова. Асабліва характерная мова ў Ціхона Пратасавіцкага - з гетим даречи ў яго гаворци і Неда - речи «хрен Табі ў вочи». Характерная таксамо мова ў яго жонкі Куліни - з пастаян-ним пригаворваннем «бійся бога!». Але найбагацей у сваіх камічних нюансах мана-логі Куторгі і Кручкова.

Куторга - старі кавалер. Ен заляцаецца та Мариські, хоча адбіць яе ў Гришкі і - галоўнае - викаристаць момант: Куторга згаджаецца скривадушнічаць як сведка не рад Кручковим на карисць Пратасавіцкіх, аби толькі яни аддалі за яго Марись-ку. Аднака сведкам змови куторгі становіцца сам Кручкоў і запраторвае няўдалага ўхажора ў халодную, а сам, узяўшы хабар, затим виступає у ролі дабрачинци-свата ў Гришкі і Мариські. У виніку за ўсе свае судовия згризоти канфліктния бакі рас-плачваюцца немалимі грашамі. Перапшкоди та жаніцьби закаханих знято, нові канфлікт паміж шляхтай Кручковим зав'язані, і прадстаўнік царскага суду знікае са сцени з поўнай надзеяй, што ен зноў завітае сюди так шляхти, зноў грабяне чаргови хабар, пап'е хмельнага крупніку, паздзіўляе шляхту палею вучонсцю, злосцю і дабратой, неприступнасцю і згаворлівасцю.

Вобраз Кручкова - вобраз, які пададзени ў п'есе сама велика буйним планам.

«Піскулькін ... Тут, брате, нам харошае жніво!» - настройвае Кручкоў свойого пісьма - вадзіцеля, не менш ласага на гріш чим сам. Следств ў Кручкова - сама «аб'ектыўнае» .. Галоўнае, аби було «страшна», і Таму ў найяснейшай кароні «вус адзін уніз, а другі ўгору »тирчиць. Ставіцца питанне, ці есць сведкі, а так сведкаў, ці бачилі бойку Пратасавіцкага з Ліпскім, ці не бачилі. І не паспелі адни са сведак сказаць, што бачилі, другія - што НЕ бачилі, адразу ж гриміць: «Ну Дик добра! Следств кінчати, "Используйте будзе суд ...».

Але спачатку Кручкоў спаганяе грыўну. Плацяць усе. «Оскаржені Протосавіцкі імее зараз жа ўплаціць пошлін 20, пригонних 16 і на канцелярию 10 рублеў. Скаржимося-шчися Ліпскі ў палавіне ТАГО; сведкі, катория бачилі бійку, а не баранілі, - па 9-ці рублеў, а ўсяпрочая шляхта, што НЕ бачила дракі, за тое, што НЕ бачила - па Три рублі ». Ужо хапіла б, здаецца, гетага, стаўшага сення славути выслоўя «за тое, што НЕ бачила, -- па Три рублі », ди ўсе гета - яшчэ НЕ апагей кручкатворства Кручкова. Апагей - декрат, якому ўся шляхта кланяецца, якім Кручкоў карає, штрафуємо, призначає колькасць бізуноў на диване і без дивана і бяре, наряшце, за гербавую і негербавую паперу. Дастаецца добра «всією прочей шляхце, каторая НЕ відзела дракі ». «За те, што НЕ відзела, а тим самим не Магла і разняць дзерушчихся», їй назначаецца таксамо па пяць лоз на диване, па пяць рублеў «на користь ТАГО ж присуцвія », гета значиць, у карисць самої найяснейшай кароні !..

І яшчэ адзін штрих. Шляхта просіць, каб Кручкоў злітаваўся, вызваліў пекло лази. Яна ўжо залагодзіла Пісулькіна, сунуўшы яму ў кішень «маляванага гостем», і той перадае прохання шляхти Кручкову. Кручкоў адказвае: «не магу, не магу. Знаеш, па всеміласцівейшаму ўказу нашага гасудара 1881 року, сенцябра 75-га дня, який вялікі адказ за паблажку сторанам у ўгалоўным преступленні? Чи не толькі Пасад магу страціць, але і лічнасць падвергнецца апаснасці ». І, слухаючи Кручкова, шляхта яшчэ больш раскашельваецца, каб толькі пазбавіцца наслання-кари, каб НЕ ўвяргаць «у апаснасць» таку високу «лічнасць», як найяснейшая Карона !..

А ў астатнім «найяснейшая Карона» - цудоўны чалавек, жартаўнік, і випіць можа, і патанцаваць, і ў лад сказаць: «Ну, пановешляхта - брати! Я вам рідні, я вам - брат, Дик на прашчанне вип'ем яшчэ па кубку крупніку, заспяваем нашу рідну пісню ди паскачам на заручинах ». Маральну сапсутасць ў ім пачинаецца з хабар-ніцтва, а кручкатворам яго зрабіў царизм, бюракратия, сістема, якую і выкрываў Дунін-Марцінкевіч вобразам Кручкова. Такім чинам, у целим са палею задачай камедиеграфа Дунін-Марцінкевіч у Вибрано жанри бліскуча справіўся.