Янка Купала 1882-1942

Реферат падрихтавани

студентам 10-го класу

Марушка Дзмiтрием

Зміст

Маленства .............................................. .................................................. .................. 2

Купалава Навука ............................................. .................................................. .... 3

Дарогамі жицця ............................................. .................................................. ...... 4

Нарадженне Пает. Перша книга ................................................ ................. 4

ЛІРЬІКА Янкі Купали ............................................ .................................................. 5

Лірика як рід літаратурнай творчасці .......................................... ............ 5

«... Чалавек я, хоць мужык »..................................... ........................................... 8

«Жняя» (1911 )......................................... .................................................. .................. 10

ПАЕМИ Янкі Купали ............................................ ................................................ 10

Бацька Новай беларускай літаратури,

якога білоруси недаремна параўноўваюць

з Шаўчэнкам і па сутнасці яго

паезіі і па тій ролі, якую ен адигривае ў

іх роднай літаратури, з'яуляецца,

безумоўна, Янка Купала.

Калі савецкі Беларускі ўрад надаў

яму годнасць народного

Паета, то гета правільна ў абодвух

значеннях гетага слова:

як буйнейшага нациянальнага Паета і

як виразніка народних

мас.

А. В. Луначарскi        У     

кожнай літаратури есць вялікія Пает - виразнікі дум і спадзяванняў народу. Так такіх паэтаў належиць Янка Купала - видатни народні пясняр, класік беларускай літаратури.

У творчасці Янкі Купали, у яго непаўторным таленце Беларускі народ увасобіў «сілу і пригажосць свойого паетичнага духу, палею глибокай чалавечнасці, палею мудрай філасофii, палею любві да жицця і віри ў ліпших будучиню чалавека »Так хораша сказаў пра народнасць Купалавай паззіі Міхась Лынькоў.

Янка Купала - літаратурни псеўданім Івана Дамінікавіча Луцевіча. Ен нарадзіўся 25 чэрвеня (ст. стигла) 1882 ў фальварку В'язинка билога Вілейскага павета Віленскай губерні [1]. Дзень яго нарадження супадае са святам Івана Купала. Паводле народнай легенди, у купальську ніч цвіце папараць. I Таму, хто Сарва гэту цудоўную кветку, яна приносiць шчасце. Захоплено чароўнай паезіяй гета легенди, Малади Іван Луцевіч выбраў псеўданім Купали - імя Паета, змагара за народнае шчасце.

Гэта стала Мета жицця і творчасці Янкі Купали. Ен увайшоў у гісторию беларускай літаратури як нястомни барацьбіт за ліпших будучиню народу, за яго сацияльнае і нациямальнае визваленне, як пясняр яго светлана, шчаслівай долі ў савецкую епоху. Маленства.        Ж     

иццеви шлях Купали - гета шлях чалавека з Самай гушчи народу. Син дробнага арандатара з беззямельних сялян, ен у Малад узросце пачаў працаваць на чужій зямлі і спазнаў памешчьщкі стрибне, беднасць і нягоди. У вершили «Сонце» Пает расказаў, якім бязрадасним було маленства.

***

Ой ти травні сонца,

Як жа свеціш ясна!

Дзе ж було раней ти.

Як быў я няшчасни?

Як я у маленстве

Радасці НЕ ведаў,

Як за мною пляліся

Бяда, гора слідах ...

Як ішоў маркотни,

Не знаўшы дарогі,

Абіваць з паклонам

Панскія парогі.

Сям'я Луцэвічаў вимушана була весці вандроўнае жицце, пераязджаць з Месце на Месце ў пошуках аренди і служби. Гета сприяла блізкаму Знайомства Паета з многімі людзьмi, напаўняла яго новимі уражаннямі. Простия вясковия людзі, з якімі жыў і працаваў Купала, з маленства вучилі яго любіць і шанаваць працу чалавека, билі яго першимі настаўнікамі. «... Син бяздомнага арандатара,-пісаў Кузьма Чорний, - ужо з найменших і Малад сваіх рік падслухаў душу народу, ведаў і адчуваў яе імкненні і спрадвечную яе імклівасць та радасці і шчасця ». Купалава Навука.        З     

малих гадоў Купала працаваў на гаспадарци, дапамагаў дарослим. Быў ен хлопчик уражліви, з душею чула, адкритай та усяго пригожага; захапляўся музикай, іграў на скрипци і дудци, любіў народния песні і казкі. Асабліва падабаліся яму казкі парабкаў Песляка і Мартина. Расказвалі яни цікава, па-майстерску пра розния цуди, пра незвичайних герояў-асілкаў, заступнікаў народу, пра папараць-кветку, што расцвітае на Івана Купала. З прагнасцю. як зачаравани, слухаў Янка іх апавяданні. Яни захаплялі хлопчика дзівоснимі вобразамі, адкривалі не рад ім нові, фантастични світло, абуджалі творчае пачуцце. Сам Пает зазначаў: «Не толькі блізкасць та народу, з якім я падзяляў гора і радасць, але і народна творчасць, з якой я пазнаеміўся, слухаючи пекло блізкіх мені людзей казкі і інш., безумоўна, рабілі на мяне свій уплыў у сенсе развіцця фантазіi ў тим кірунку, каб жиць беларускімі думамі ».

У сямігадовим узросце Купала пайшоў у школу. Спачатку адну зіму вучыўся ў Сенніцкім народним вучилішчи, а пасля пераезду бацькі на працу у Мінск - у Приватне падрыхтоўчай

школі і ў вандроўных настаўнікаў. Хацеў паступiць у Мінскае реальнае вучилішча, але з гетага нічога НЕ вийшла: бацьку патребен быў памочнік па гаспадарци. «Для гаспадара, - казаў ен синові, - Хопіць і Таї навукi, што маєш».

Толькі ў 1898 Годзьо Янку Купалу ўсе ж удалося закончиць народнае вучилішча ў сяле Бяларучи (за 25 кіламетрау пекло Мінска). Пасли гетага ен доўгі час не міг вучицца. «Беднасць примусіла мяне, - успамінае Пает - узяцца за іншую Навука, а іменна - читаць сумну кнігу памешчицкай ніви і пісаць сумну аповесць свойого гора сахой ди касой ».

Не маючи магчимасці далей вучицца у школі. Купала сам здабываў веди, шмат чытаў. Сама велика падабаліся яму кнігі тих пісьменнікаў, якія блізка стаялі та народу, пісалі аб яго жицці і праця. Асаблівую цікавасць виклікала паезія М. Някрасава, А. Кальцова, О. Пушкіна. М. Лермантава. Т. Шаученкі, польскіх паэтаў - А. Мiцкевіча, М. Канапніцкай. Пазней вялікае ўражанне на Купала зрабіў М. Горкі. Але самим вялікім настаўнікам Купали быў народ. Народнае жицце -- гета вічна кринiца паезіі - живіла мастацкае слова Паета, дало яму «Магутни волатаў сілу »стац уладаром беларускай песні. Аб гетим ен сам красамоўна расказаў у вершили «Травень Навука»,

***

Мені мудрасці нежнай НЕ даў бог пазнаці,

Мій бацька не міг Даць раскошаў такіх, -

Наўчыўся я слоў беларускiх пекло маці

І дум білоруських без школи і кніг.

Ад Самай краси маіх дзен невяселих

Настаунікам биу Беларускі абшар:

Усходи палеткау i Гоман у селах

Навука сваю мені приносілі ў дар. Дарогамі жицця.        У     

1902 Годзьо Янку Купалу напаткала цяжкае гора - смерць бацькі, брата і дзвюх сясцер. Пасля смерці бацькі самому прийшлося заняцца гаспадаркай, але нядоўга. Праця на чужій зямлі була невиноснай. Цяжка було расставацца з маці, сестрамі, але Купала цверда рашыў Нова Новае жицце. У 1903 Годзьо ен пайшоў шукаць сабе служби.

Гади служби билі гадам і нових выпрабаванняў. Купала часта даводзілася мяняць прафесіі і заняткі, весці кому барацьбу за кавалак хліба, быў ен хатнім настаўнікам. і перапісчикам у судовага следчага ў мястечку Радашковічи, малодшим приказчикам у маентку Беліца Магілеўскай губерні. Три гади працаваў на памешчицкіх Броварах і «зазнаў там такога пекла, якога яшчэ дагетуль НЕ меў ».

Праця була для Купали школай вихавання. Яна моцна звязана Паета з народам, дала магчимасць лепшо зразумець яго iнтареси, імкненні і спадзяванні. Купала часта задумваўся над тим, Чаму так пакутуе народ, дзе шляхі да яго свабоду. На гета питанне юнак шукаў адказу ў ревалюцийнай літаратури Яшчэ та 1905 ен пазнаеміўся з пракламацияміна беларускай мове, з кнігамі Багушевіча і Дуніна-Марцінкевіча і пад іх відпливаючи пачаў пісаць на беларускай мове. Твори рускiх паэтаў-класікаў, білоруських пісьменнікаў XIX стагоддзя, ананімная ревалюцийная літаратура садзейнічалі росту свядомасцi Купали, дапамагалі яму усвядоміць свае призванне - «служиць свайму народу усімі сіламі палею души і серца». Нарадженне Пает. Перша книга.        А     

сабліва вялікую ролю у фарміраванні светапогляду Янкі Купали, яго грамадзянскiм ідэалаў адиграла першая руская ревалюция.

... Ішоў 1905 рік. Ревалюцийния хвалі нарасталі. Шырыўся робітника І сялянскі рух.

Вокладка збірної i ка верша ў Вокладка паеми

«жалейка», 1908. "Адвечная пісня",

1910

Гетия падзеі захапілі і Паета, абудзiлі яго свядомасць. 15 травня 1905 у прагрэсіўнай рускаа газеце «Північно-Західний край »з'явіўся верше Купали« Мужык ». Гэта було яго першае паетичнае виступ. Пасля, з Вясна 1907, твори Паета началі друкавацца ў «Наша ніве» і інших периядичних виданні.

1908 асабліва пам'ятні ў жицці Янкі Купали. У гетим Годзьо вийшла першая книга яго паезіі. Яна називається простим, па-народнаму - «жалейка». Праўдзівасць, прастата, непасреднасць, виказаних пачуццяў надавалі асаблівую привабнасць верша Пает. Купала пісаў пра долю народу, цяжкую, непасільную працу селяніна-бідняка. У шчирих, прачулих верша Гучан любоў да радзiми і нянавісць да яе прыгнятальнікаў - царскага самадзяржаўя, памешчыкаў і капіталістаў. Пает пратэставаў супраць сацияльнага і нациянальнага стрибне, марыў аб свабодзе, заклікаў да барацьби.

Пасли вихаду з друку книга була забаронена. Царська цензура абвінавачвала Купала ў тим, што ен «резка нападав на сучасну несправядліви, з яго пункту погляду, грамадскі лад, пры якім могуць Німець Месце, з аднаго боку, бяздзейнае і ў той жа сами час забяспечанае жицце адних людзей, з другога - цяжкае ... поўнае нястачи і галечи жицце селяніна ».

У верасні 1908 аришт быў знято, і «жалейка» убачила світло. Книга була горача сустрета читачом і критикай. Пра Купала загаварилі як пра Паета редкага таленту, самабитнага, сапраўды народного.

У гетим жа Годзьо Янка Купала пераехаў у Вільню і пачаў працаваць біблiятекарам у бібліятеци Даніловіча «Знання». Тут зноў адкрыўся яму цудоўны світло паезіi. Ніколі ен яшчэ так не паглыбляўся у кнігу, як "Используйте.

І ўсе ж кнігі НЕ маглі замяніць Купали школу. Хацелася папоўніць веди, не пакідала думка аб далейшай вучобе. ЛІРЬІКА Янкі Купали        Я     

нка Купала - Пает яркага ліричнага таленту. Усе, што напісана ім, - верші, паеми, вершавания аповесцi драма «Раскіданае гняздо»,-прасякнута ліризмам, Гарач пачуццем Паета-грамадзяніна, барацьбіта за iнтареси народу.

Лірика Купали кранае читача палею народнасцю, прастатой, шчирасцю і праўдзівасцю виказаних пачуццяў. З гадоў маленства вершы Паета западаюць у душу, становяцца спадарожнікам на ўсе жицце. Лірика як рід літаратурнай творчасці.        У     

адрозненне ад епасу і драми, дзе адлюстроўваюцца падзеі і узаемаадносіни дзеючих асоб, у ліричньіх творах выяўляюцца пачуцці і пераживанні Паета, унутрани стан души чалавека. Гета родавая асаблівасць лірикі захавали пекло старажитнасцi. Сама назва «лірика» паходзіць ад старажитнагречаскага слова lira (ліра).

Так називався Музична інструмент, пад акампанемент якога виконваліся песні.

Галоўнае ў лірици - вобраз-пераживанне. Яно можа Биць виявила непасредна як асабістая думка-пачуцце самог Паета, викліканая пеунимі жиццевимі абставінамі, і апасродкавана - ад імя апавядальнiка або ліричнага героя, гета значиць чалавека, блізкага аўтару, але надзеленага адметнимі рисамі характару і паводзін.

У лірици перадаюцца перш за ўсе думкі і пачуцці самог аўтара, аднака ліричнае пераживанне НЕ з'яуляецца выяўленнем толькі асабістай біяграфіі Паета; яно набивае абагульняючи характар, широкае грамадскае значенне: гета заўседы тилова для многіх людзей карціна унутранага жицця чалавека. Яна можа раскриваць грамадска-палітичния, філасофскія, інтелектуальния, маральния імкненні асоби, сами інтимньія яе пачуцці і жаданні.

Паколькі прадметам лірикі з'яуляецца унутрани світло чалавека, яго духоўнае жицце, то знешнія жиццевия абставіни тут не маюць самастойнага значення, як у епасе або драмі; елементи епасу - апісанне і апавяданне - у ліричних творах Цалко падпарадкавани выявленню ліричнага пачуцця, раскриццю вобраза пераживання, ліричная паезія адрозніваецца ад епiчнай i драматичнай специфічнимі сродкамі раскрицця змести. Яна здаўна звязана з музикай. Характерния яе асаблівасці - ушчильненасць і павишаная емациянальная виразнасць слова, вершаваная ритмічная мова. Важнае эўфанічнае [2] і кампазіцийнае значенне у ліричних творах травні і рифма, хаця сустракаюцца вершы і без рифми (білі верше). Есць таксамо вершы у прозі, праўда, гета даволі редкая з'яв.

Лірика травні багатия традициі. Яшчэ у античнасці з'явіліся Організації ліричния жанри, як ода [3], злегія [4], Еклогіт [5], пасланне. Аднака у працесе развіцця ліричнай паеззii межи паміж жанрамі ўсе більш і більш сціраліся, і "Используйте пры визначенні відау ліричнай творчасці кіруюцца тематичним принципам.

Паводле змести і характару ліричнага виказвання лірика падзяляецца на Суспільна (або палітичную, філасофскую), інтимную (вершы пра Кахане і дружбу), пейзажну. Праўда, такі падзел даволі умоўны. Трэба Німець на ўвазе, што ў ліричним пераживанні асоба Паета выяўляецца целасна, і няредка ў пейзажних або інтимньіх верша виказваюцца філасофскія або палітичния думкі.

Лірика Янкі Купали тематична разнастайная. Жицце і працю народу, світ природи, філасофскія роздуми, думкі аб призначенні паезіі і каханні-такі широкі абсяг ліричних перажыванняў Пает. Гэта пераважна грамадзянскія пераживанні, выяўленне народних імкненняў і спадзяванняў.

«Паезія Янкі Купали, - зазначав Міхаіл Ісакоўскі, - гета не проста добрия, високамастацкія верші, гета - апрача ўсяго [ВМ1] - своеасаблівая гістория жицця білоруського народу, з яго характарам і звьічаямі, з яго думамі і надзеямі, з яго барацьбой і перамогай ».

многія дакастричніцкія вершы Купали можна назваць песнямі сялянскай нядолі-так моцна адбіўся ў іх трагізм народного жицця. Паета хвалюе ліс народу. Ен піша пра гірку долю працоўнага білоруса - бідняка, беззямельнiка, які акутуе пекло сацияльнага і нациянальнага стрибне, ад голаду, бяспраўя, цяжкай непасільнай працю. Чи не толькі Купалави творы грамадзянскага змести, але і вершы аб природзе, каханні, призначенні паезіі прасякнути сацияльнимі мативамі, грамадзянскім смутком.

Але лірика Купали - не толькі песні жальби і гора народного; вершы Паета напоўнены ревалюцийним пратестам, гнеўным абуреннем і нянавісцю да пригнятальнікау народу. Купала-Пает-аптиміст, виразнiк світлих народних березня аб шчасці і волі, сацияльнай справядлівасці. Ен сам сказаў пра сябе:

Я адплаціў народу,

Чим моц травня Магла:

Зваў з путаў на свабоду,

Зваў з цемри та святла. «... Чалавек я, хоць мужык».        Я     

к і ўсе вялікія народния Паета, Янка Купала гавориць ад імя народу, яго голас, выяўляе яго думкі і імкненні. Яму уласціва виключная чуласць та простих людзей, та лісі мужыка. Ен пераживае народнае гора так моцна,