Мiнiстерства адукациi Республiкi Білорусь
Мiнскi дзяржауни педагагiчни каледж
Специяльнасць:
«Викладанне беларускай мовыi лiтаратури »
РЕФЕРАТ
Метадичния рекамендациi i распрацоука урокау па теме« Развiцце мовы у 5 класе »
Мiнск, 2004 р.
З М Е С Т:
1. Уводзiни
2. Теаретичная частка
2.1. Развiцце мовы
2.2. Випрацоука уменняу, навикау звязнай мовы
2.3. Сiстема практикаванняу па развiццю звязнай мовы
3. Пераказ
3.1 Вiди пераказау
3.2. Структура уроку
3.3. Докладніше пераказ
3.4. Сцiсли пераказ
3.5. Перакази з творчим заданому
3.6. Пераказ, ускладнено моуним заданому
3.7. Праверка i аналiз
4. Пераклад
4.1. Вiди
4.2. Пераклад-супастауленне
4.3. Пераклад iзаляваних слоу, спалученняу, сказав
4.4. Пераклад текстау
4.5. Пераклад-пераказ
4.6. Значенне перакладау
5. Сачиненнi
5.1. Значенне сачиненняу
5.2. Кампаненти
5.3. Етапи роботи
5.4. Вiди
5.5. Сачиненнi па карцiне
5.6. Сачиненнi на АСНОВА асабiстих назiранняу
5.7. Сачиненнi-апавяданнi
5.8. Сачиненнi-апiсаннi
5.9. Сачиненнi-разважаннi
5.10 Сачиненнi па апорних словах
5.11 Сачиненнi па данних організацій пачатку
6. Заключенне
7. Практичная частка
7.1. Урок развiцця мовы у 5 класе «Вучимся вiтацца»
Аб 'ект даследавання: развiцце мовы вучняу 5 класу
Прадмет даследавання: урок беларускай мовы
Гiпотеза: - викаристанне практикаванняу па развiццi мовы дапамагае
настаунiку узмацнiць цiкавасць вучняу такнавучання, пависiць ефектиунасць викладання роднай мовы, активiзавацьтвор-чую дзейнасць вучняу;
- развiваць мауленчую дзейнасць навученцау;
- стваренне добразичлiвага настрою на уроках будзесадзейні-чаць активізациі творчай дзейнасці, павишеннюцікавасці та навучання і більш тривалим ведів вучняу, а значиць,і більш результатиунай працю настауніка.
Мети: виявiць сама велика ефектиуния метади падачи материялу, якія можна викаристоуваць на уроках беларускай мовы;
Завдання: - прааналiзаваць навукова-метадичную лiтаратуру па даследуемай праблема;
- уключиць у практику сама велика удалия практикаваннiпа развiццi мовы з вопиту педагогау-наватарау.
РАЗВІЦЦЕ Мови
З дапамогай мовы чалавек усведамляе, удасканальвае i развiвае сваедумкi, робiць iх даступнимi для iнших. Кожнае паунаценнае усприманнечалавека, дадзенае органамi пачуццяу, абазначаецца словами. Толькi сумеснаеi адначасовае дзеянне мовы i подумки у iх непариунай сувязi iузаемадзейнасцi дае нам усебаковае i глибокае відання навакольнайречаiснасцi. А паколькi думка виражаецца, замацоуваецца у мове, тосiстематичная Праця па засваенню вучнямi моуних сродкау развiвае iудасканальвае подумки школьнiкау. Значиць, настаунiк-славеснiк, кiруючисяпрацесам развiцця мовы вучняу, стимулюе тим самим працес развiцця iхмислення. Більше ТАГО, "развiцце мовы - абавязковия умов не толькiiнтелектуальнага, але i увогуле гарманiчнага развiцця асоби ".
Мова становiцца сродкам зносiн памiж людзьмi тады, калiю словы iсловазлученнi ужити НЕ iзалявана, а у сказу, i калiю оповіді аб 'яднани уадзiнае сенсавае i структурнае целае, якое дае нам уяуленне аб речаiснасцi.
Вось Чаму асаблiва важлива, каб школьнiкi авалодалi разнастайнимi лагічнимі іграматичнимi сродкамi мовы для складання звязних текстау.
Развiваць звязную мову вучняу - значиць працаваць над усiмi яекампаментамi: змести, лагiчнай звязнасцю, тематичнай закончанасцю,сенсавай i структурнай целаснасцю, дакладнасцю, вобразнасцю, виразнасцю,яснасцю для слухача i читача, належним моуним афармленнем, бо усе гетияпитаннi вирашаюцца адначасова у працесе перадачи думак.
У працесе развiцця мовы вучнi набиваюць навикi правiльнага каристанняусiмi моунимi сродкамi (iнтанацийна-акценталагічнимі, лексічнимі, слова -утваральнимi, граматичнимi). Развiцце мовы, такiм чинам - гета, пасутнасцi, уся турбота настаунiка-славеснiка, якую ен праводзiць специяльна iу сувязi з вивученнем школьнага курсу граматикі, словаутварення, арфагра -фii i iнш.
Адна з найважливіших завдань роботи па развiццю мовы - усвядомленае авалоданнемоунимi сродкамi звязнага виказвання. Рашаецца яна шляхам комплекснайроботи пры вивученнi усiх раздзелау курсу. Так, Нельга займаццаузбагаченнем слоунiкавага запасу вучняу толькi на уроках лексiкi, аудасканальваннем сiнтаксiчнай будови - толькi на уроках сiнтаксiсу. Аднакаадни розділи курсу беларускай мовы з 'яуляюцца базавимi для развiццянавикау викаристання пеунага моунага сродку у мове, а iншия даюцьмагчимасць арганiзаваць тренiровачную роботу i далейшае удасканальваннеданага навику. На гетим будуецца етапнасць роботи па развiццю мовы, якая травні на увазе якаснае змяненне навичці на кожнай ступенi навучання.
У сучаснай метадичнай лiтаратури iснуюць 2 асноуния напрамкi у рабоце паразвiццю мовы:
1) папяреджанне i пераадоленне вимауленчих, лексічних, марфалагічних, сiнтаксiчних недакладнасцей i памилак;
2) узбагаченне (расширенне, напаўненне) слоўнiка (слоўнiкавага запасу), граматичнага ладу мовы вучняў пэўнымi сродкамi.
Яни павiнни садзейнiчаць рашенню цесна звязаний памiж сабой завдань у рабоце па развiццю мовы: фармiраванню - з пункту гледжання норм беларускай мовы - правiльнай i багатай мовы вучняў.
ВЫПРАЦОЎКА ЎМЕННЯЎ , НАВЫКАЎ ЗВЯЗНАЙ Мови
У метадичнай лiтаратури пад звязнай мова звичайнаразумеюць:
1) працес, дзейнасць ТАГО, хто гавориць, пiша;
2) прадукт, винiк гета дзейнасцi (текст, виказванне).
Робота па развiццю мовы - гета фармiраванне ўменняў i навыкаў лагiчнабудаваць звязнае виказванне, умець ствараць звязни текст.Таму перш за ўсенеабходна, каб вучнi атрималi ўяўленне аб тим, якая структура тексту, якiясродкi сувязi асобних яго частак. На канкретних прикладах неабходнапаказаць, што текст - гета звязнае виказванне, завершанае па свайму змести.
Оповіді, якiя ўваходзяць у склад тексту, утвараюць сенсавае адзiнства, Тамузвязни текст заўседы можна азагаловiць.
З паняццем «текст» цесна звязано такi паняццi, як «тема» і «типимови ». Тема - гета тое, аб чим гаворицца ў тексце, асноўная думка, те,што хацеў сказаць аўтар. Типи мовы - апавяданне, Опис:, разважанне --сами загальні разнавiднасцi тексту. Яни звязана з метал, якую ставiцьне рад сабою аўтар.
Знайомства вучняў з типамi тексту арганiзуецца у 5 класі iндуктыўнымшляхам: школьнiкам прапануецца на АСНОВА папяреднiх назiранняў надтекстамi різни типів у комплексі з гутаркай визначиць, у якiм тексце аўтаррасказвае пра што-небудзь, у якiм - апiсвае, а ў якiм - разважае абнечим. Пасля гетага вучнi падводзяцца та першаснага абагульнення назiранняўу працесе адказаў на питаннi: змести якога тексту складаюць пэўныя падзеi,якога - примети чагосьцi, а якога - думкi i iх доказ. Затим настаўнiкрозкриває сутнасць паняцця «тип тексту». Пры замацаваннi вучнi аналiзуюцьтекст i адносяць яго да пэўнага типу, пераказваюць прапанавания тексти ззахавали асаблiвасцей типу маўлення, складаюць уласния тексти пэўныхтипів.
У залежнасцi пекло мети i задуму аўтара вибiраецца специфiчнае рашеннеТАГО цi iншага повідомлення. Калiю ствараецца апавяданне, то адпаведна мецеадбiраюцца сродкi стварення менавiта данага типу мовы: для Опис: есцьсвае сродкi, якiя адрознiваюцца пекло тих, што выкарыстоўваюцца пры ствареннiапавядання цi разважання. Гета значиць, што вучням неабходна привiвацьвміння ствараць текст у адпаведнасцi з метал.
СІСТЕМА ПРАКТЫКАВАННЯЎ ПА РАЗВІЦЦЮ ЗВЯЗНАЙ Мови
З дапамогай практыкаванняў, якiя примяняюцца ў рабоце па развiццюзвязнай мовы, вучнi авалодваюць навикамi стварення тексту. Гетим тлумачиццаасаблiвасць даних практыкаванняў: яни, як правiла, будуюцца на дидактичнимматерияле, якi ўяўляе сабой звязни текст. Акрам ТАГО, змяшчаюць заданнi,якiя апiраюцца на абагульнения прадпiсаннi дзеянняў цi абагульнения веди.
Заданнi ў такiх практикаваннях звязана з працюй над текстам - гатовийцi ствараемим. У залежнасцi пекло гетага вилучаюцца пяць груп практыкаванняў:
1. Практикаваннi аналiтичнага характару па гатоваму тексту садзейнiчаюць выпрацоўцы навыкаў аналiзу тексту пры дапамозе наступних заданняў: визначце (знайдзiце) асноўную думку виказвання, сфармуляваную аўтарам: частку, у якой даецца пэўнае Опис: i Г.Д.: прасачице залежнасць уживання пэўных моўных сродкаў ад мети виказвання i Г.Д.
Выкарыстоўваецца і метад параўнання, наприклад, у такiх завдання: супастаўце водзыў аб фiльме i рецензii на яго: адзначце агульнае ў даних текстах i iх адрозненнi (параўноўваюцца тексти на адну тема, але розния па задум, жанру, стигла , кампазiциi i Г.Д.).
2. Практикаваннi аналiтика-моўнага характару па гатоваму тексту накiравани на ўзнаўленне асобних елементалі тексту. Яни прадугледжваюць, такiм чинам, выпрацоўку навыкаў аналiзу, абстрагавання, абагульнення, примянення пэўных моўных дзеянняў.
Наприклад: сфармулюйце тема виказвання, асноўную думку аўтара; Дайц Тема тексту; складзiце кампазiцийную схему тексту.
3. Практикаваннi на пераапрацоўку гатовага тексту патрабуюць навыкаў выпраўлення тексту; стварення ўдасканаленых, нових цi абноўленых
(перапрацаваних) частак тексту шляхам увядзення ў текст цитат, якiя пацвярждаюць виказания аўтарам меркаваннi: виключенне з тексту лiшняга
(паўтарэнняў); наблiження тексту ў адпаведнасцi з задумав аўтара да більш яскрава виражанага публiцистичнага характару i Г.Д.
4. Практикаваннi па стваренню новаго тексту на АСНОВА данага прадугледжваюць наступния заданнi: викласцi докладніше або сцiсла пэўную частку цi ўвесь текст; падрихтаваць повідомлення на пэўную тема на АСНОВА данага тексту; Відповісти на питання, пастаўленае ў тексце: перабудаваць Данаї апавяданне, каб яно пачиналася з самого цiкавага епiзоду.
5. Практикаваннi, якiя тренiруюць вучняў у ствареннi свойоготексту.
Значнае Месце сярод практыкаванняў гета групи займаюць перакази i сачиненнi - традицийния вiди пiсьмових i вусних выказванняў.
ПЕРАКАЗ
У сiстеме развiцця звязнай мовы вучняў вялiкая роля належиць пераказам,якiя фармiруюць i ўдасканальваюць звязную мову школьнiкаў.
У працесе падрыхтоўкi i правядзення пераказаў у дзяцей выпрацоўваеццаўменне рабiць лагiчни аналiз тексту, видзяляць у iм галоўнае i другаснае,складаць план виказвання, дакладна перадаваць змести пачутага, убачанага абопрачитанага, звязна виказваць думкi. Апрача ТАГО, перакази пашираюцьслоўнiкавы запас вучняў, умацоўваюць арфаграфiчную i пунктуацийнуюпiсьменнасць.
Пераказ - гета пiсьмовая або вусная перадача сваiмi словамi чаго -небудзь прачитанага, пачутага.
У метадичнай лiтаратури i ў школьнай практици вядоми розния вiдипераказаў:
1. па адносiнах та аб 'йому зиходнага тексту
1. падрабязния
2. сцiслия
11. па адносiнах та змести зиходнага тексту
1. поўныя
2. вибарачния
3. з дадатково заданому
111. па спосабу виканання
1. вусния
2. пiсьмовия
1У. па Месце виканання
1. класния
2. дамашнiя
У. у залежнасцi пекло мети навучання
1. навучальния
2. кантрольния
У1. паводле характару текставага материялу
1. апавяданне
2. Опис:
3. разважанне
4. характаристика
5. i Г.Д.
Для любога з гетих вiдаў пераказаў могуць Биць прапанавани яшчэграматика-стилiстичния цi граматика-арфаграфiчния заданнi.
Пасли стараннага вивучення тексту для будучага пераказу настаунiквизначае словами, виявилися i оповіді, з якiмi трэба пазнаемiць дзяцей за некалькiдзен так адпаведнага уроку. На уроку, калiю праводзiцца пераказ, разглядаюццасловы i словазлученнi, значенне якiх залежиць пекло кантексту
(фразеалагiзми, слова, ужития у пераносним значеннi). iх настаунiк тлумачицьва уступнай гутарци та пераказу i запiсвае на дошци.
Практична напяредаднi пераказу арганiзаваць читанне текстау, праслухваннеМузична творау, прагляд кiнафiльмау i телеперадач на тема, блiзкую та текступераказу.
Попередня лексiка-стилiстичная падрихтоука вучняу та пераказау даемагчимасць зеканомiць час на самiм уроку, більш удзялiць увагi висвятленнюасноунай думкi тексту I засваенню моуних сродкау.
Урок, на якiм дзецi працуюць над пераказам, можа Німець наступну структуру:
1. Падрихтоучая робота
1.Азнаямленне вучняу з тема i задачамi урока.Уступная гутарка пра зиходни текст i яго аутара.
2.Виразнае читанне тексту.
3. Тлумаченне i удасканаленне значення нових i малазразумелих слоу.
4.Гутарка i аналiз тексту.
5.Складанне i запiс плану
6.Вусни пераказ тексту
7.Работа па правапiсу.
8.Пауторнае читанне тексту настаунiкам.
11. Напiсанне пераказу
111. Праверка пераказу i падрихтоука да яго аналiзу у класі
1V. Аналiз пераказу
Пры докладніше (поуним) пераказе ставiцца завдання не толькi перадацьасноуную думку аутара, але i захаваць паслядоунасць тексту, Опис:Месце, дзеючих асоб, деталей i характерния виразния сродкi мовы: аутарскуюлексiку, фразеалогiю, сiнтексiс.
Сцiслия перакази прадугледжваюць кароткую перадачу асноунага зместипачутага, прачитанага цi убачанага, видзяленне у тексцегалоунага, iстотнага.Такiя перакази лепшо за усе пачинаюць з добра знанихвучням текстау сюжетнага характару, якiя легка расчляняюцца наасобния, лагiчна закончания часткi.Тут патрабуецца захаваць толькi асноунуюдумку, а таксамо тия моуния асаблiвасцi тексту i мастацкiя деталi, без якiхНельга зразумець яго iдейнай накiраванасцi i дасягнуць пазнавальна -вихаваучих Мет.
У вибарачним пераказе узнауляецца якая-небудзь адна з «розсипаних» урізни частках ТЕМ зиходнага тексту, наприклад Опис: паступленняранiци, якое надані у тексце разгрупавана у некалькiх частках.При такiмпераказе дзецi вучацца расчляняць текст i вибiраць з яго менавiта тое, штоадпавядае пастауленай меце.
У пераказе з творчим заданому зиходни текст некалькiзмяняецца, пераапрацоуваецца цi дапауняецца звязаний па сенсу,зиходним, але самастойним текстам, створаним аутарам пераказу. У
винiку змести пераказу НЕ супадае са змести зиходнага тексту.Асноуная iхзадача-развiцце i удасканаленне мастацкiх здольнасцей вучняу, у приватнасцiуменняу i навикау уключаць у пераказ характаристикiдзеючих асоб, Опис: прадметау, живел, людзей, абстаноукi, пейзажу, увесцi утекст пеуни епiзод.
Можна вилучиць дзве групи заданняу та пераказау з творчимi заданнямi: а) прапануецца Відповісти на питання, Висловити сваю думку наконт зместитексту i Г.Д. б) прапануецца дапiсаць Початок цi канцоуку, уставiць Опис: прадметауi падзей, Даць уласную аценку учинкам тієї цi iнша дзейнай асоби, Висловитисвою думку адносна паводзiн героя, твора i iнш.
Творчия елементи, якiя уключаюцца у пераказ, павiнни арганiчна злiваццаса змести ТАГО, што служиць прадметам пераказу.
Сярод пераказау, ускладнених моуних заданій, вилучаюцца перакази злексiчним, граматичним, марфалагiчним, сiнтаксiчним, сталiстичним i iншимiзаданнямi: а) прапануецца замянiць форму асоби, часу, ладу: наприклад, перадаць зместизиходнага тексту у формі не прошлага, а цяперашняга часу i Г.Д: б) прапануецца ужиць у пераказе пеуния Слова, словазлученнi, оповіді, якiямаюцца у зиходним тексце, цi пеуния групи слоу, словазлученняу, сказав.
Сярод пераказау гета групи у школьнай практици сама велика уживальнияперакази са зменай форми: а) змен асоби апавядальнiка.Вучням часта цяжка перадаць зместитексту, напiсанага ад першай асоби.З гета Мета трэба даваць невялiкiя iнескладания па змести перакази з заданим змянiць асобу, ад iмя якойвядзецца апавяданне, наприклад з першай на трецюю.При гетим важлива, каб вучнiНЕ каристалiся аднимi i тимi ж асабовимi займеннiкамi (ен, яна), а уживалiзамести iх iмя героя цi Слова, якiя паказваюць на яго прафесiю, становiшча уграмадстве: б) заміна сказано з дзееприметнимi i дзееприслоунимi зваротамi наскладаназалежния оповіді i надварот: в) заміна простай мовы на ускосную i ускоснау - на просту.
У час праверкi пераказау увага звяртаецца на наступния моманти:
1. паунату перадачи зиходнага текст;
2. дакладнасць цi скаженнi фактичнага характару;
3. паслядоунасць зиходнага тексту;
4. лагiчнасць падачи материялу;
5. вміння ариентавацца i улiчваць заувагi, зроблене настаунiкам у Ходзьопадрихтоучага етап;
6. захаванне граматичних норм, правiл арфаграфii i пунктуациi;
7. знешняе афармленне роботи.
Улiчваючи гетия моманти, настаунiк робiць пеуния памети цi кароткi запiсу канцы пераказу.
Завяршаецца робота аналiз пераказу у классе.Галоуная завдання гетагаетапу заключаецца у тим, каб аналiз правераних пераказау биу па-сапрауднамуглибокiм.Настаунiк павiнен Висловити свою адносiни та ТАГО, як працавау класу целим: адзначиць лепшия работи.Да аценкi гетих робітважлива падисцi cтрога iндивiдуальна, i да кожнай з iх пастарацца знайсцiдобрав слова.Размову аб недахопах настаунiк павiнен асаблiва прадумаць, Каабу класі атрималася сур езная тавариская робота па iх пераадоленню.
Пераклад. Пераклад з рускаа мовы на беларуску садзейнiчае развiццюмауленчай мабiльнасцi, адчування слова, удасканальвае навик дакладнасцiвибару слова у адпаведнасцi з кантекстам.
Видзяляюць розния вiди перакладау:
- пераклад - супастауленне:
- пераклад iзаляваних слоу:
- пераклад асобних спалученняу слоу:
- пераклад сказав:
- пераклад текстау:
- пераклад - пераказ рускаго тексту па-беларуску. < p> Практикаваннi на пераклад-супастауленне викаристоуваюцца у малодшихклассах.Названи тип практикаванняу - сами прості у параунаннi з iншимiпрактикаваннямi у гетим кiрунку.При викананнi такiх практикаванняу вучнiпавiнни прачитаць прапавания Беларускi Слова, параунаць iх вимауленне
(правапiс) з аналагiчнимi рускiмi словамi i визначиць адметнияасаблiвасцi, характерния для беларускай мовы.
Наприклад, вучнi читаюць спалученнi слоу (ен водзiць - він водить, яна носiць --вона носить, яна хоча - вона хоче) i визначаюць адрозненне канчаткаудзеясловау 3-й асоби у беларускай i рускаа мовах.
Пераклад iзаляваних слоу, спалученняу, сказав праводзiцца, як правiла, прызамацаваннi вивучанага материялу без працяглай папяредняй падрихтоукi.Вучнiчитаюць прапанавани материял падручнiка па-беларуску.Настаунiк разам звучнямi випрацоуваюць недахопи перакладу.Адзнака за такi пераказ у журналіНЕ вистауляецца.Пiсьмови пераклад правяраецца настаунiкам i аценьваецца зiншимi практикаваннямi падручнiка.
Складання арганiзуецца праця над перакладам текстау. Методикаправядзення перакладу текстау своеасаблiвая.Пераклад тексту як навучальнивiд пiсьмовай роботи павiнен праводзiцца з абавязковай папяредняйпадрихтоукай.Ен праводзiцца па такому плану:
1. вучнi виконваюць пераклад тексту будинку (рихтуюць чарнави вариянт);
2. на уроку настаунiк праглядае чарнавия накiди перакладаемага тексту;
3. вучням даецца 5-10 хвiлiн для кансультациi;
4. класу прапануецца візерунок перакладу (текст читае адзiн з вучняу);
5. настаунiк у час читання тексту вучням пазначае для сябе Слова, перакладзения няудала;
6. якасць перакладу абмяркоуваецца калектиуна: виказваюцца вучнi, виказвае сваю думку настаунiк, разам раюцца пра сама велика дакладни вибар слова у адпаведнасцi з текстам;
7. вучнi самастойна запiсваюць текст па-беларуску.
Пры абмеркаваннi прапанаванага пераказу Нельга абмяжоуваць вучняу увибари беларускiх слоу-еквiвалентау.Дзецям якраз i трэба
растлумачиць, што перакласцi пеунае рускаа слова можна з дапамогай некалькiхадпаведних беларускiх слоу, з якiх i трэба вибраць самса дакладнае менавiтадля дадзенага кантексту.
Такiм чинам, у працесе перакладу вучнем, неабходна прапаноуваць некалькiбеларускiх слоу-адпаведнiкау, з якiх яни павiнни вибраць найбільшудакладни.Тим самим ми развiваем у дзяцей адчуванне мови.Падручнiкi ж услоунiках та тексту для перакладу традицийна абмяжоуваюць вучня аднимбеларускiм словами-еквiвалентам.
Можна викаристоуваць таксамо i калектиуни пераклад тексту.Праводзiццаен па асобних оповідях наступним чинам: настаунiк (цi вучань) читае сказ, дзецiпрапануюць розния вариянти яго пераказу, вибiраецца лепшо i запiсваецца учарнавiк.Пасля ТАГО, як будзе запiсани апошнi сказ, текст читаеццапауторна, пераклад удакладняецца, а затим - запiсваецца у чиставiк.
Практична для перакладу даваць урокi хрестаматийних творау, вядомихвучням.Пераклауши гети уривак, вучнi маюць магчимасць звериць свій текст заригiналам, адзначиць недахопи як рускаго, так i уласнага, білоруського.
Праця над перакладам трэба рабiць творчай.У школі за еталон чамусцiпримаюць падразкови пераклад, якi толькi фармальна можна лiчицьправiльним.Аднак такi пераклад, не зауседи дакладна перадае асноуни зместитексту, не стимулюе развiцце у вучняу творчих здольнасцей.Таму рекамендуеццапры арганiзациi працю над перакладам узяць кiрунак на творчу пераклад, якiразвiвае у дзяцей НЕ толькi мауленчую мабiльнасць, але i адчуваннебілоруського слова, мовы, навик творчага пераасенсавання прачитанага iадпаведнай перадачи пеунага змести у беларускiм тексце.Гета асаблiва авжнау час працюю над текстам мастацкага стигла.
Години прапануецца виканаць пераказ рускаго тексту па-беларуску.Пасутнасцi гета пераклад-пераказ.Паколькi прачитауши рускi текст, вучнiпавiнни ажицявiць яго унутрани пераклад i пераказаць зместитексту.Пераклад, якi адбиваецца пры гетим, i пераказ тексту адноснасвабодния: вучнi визначаюць асноуную думку апавядання i коратка пераказваюцьяго змести.
Для ТАГО, каб вучнi паспяхова пераклалi i затим пераказалiтекст, настаунiк арганiзуе працу наступним чинам:
1) зачитвае виразна текст;
2) праводзiць з класами гутарку па змести прачитанага
3) вучням прапануецца пераказаць текст спачатку самiм сабе, затим-не рад класів;
4) запiс у сшиткi.
Вусни пераклад - пераказ аценьваецца па наступних критериях:лагiчнасць, звязнасць виклад тексту, адпаведнасць галоунай думці, дакладнасцьсловауживання.
Кариснимi i ефектиунимi з яуляюцца такi вiди працю, як читанне па -беларуску рускаго тексту, а таксамо сiнхронни пераклад вуснага тексту, якiгаворицца субяседнiкам.
Паколькi удасканаленая праграма прадугледжвае знайомства з такiмi новимiпаняццямi, як стигла мовы, тип маулення (мовы), текст, неабходна, Кааб робота зназванимi паняццямi праводзiлася не час ад часу, а сiстематична.Дляпаутарення гетих паняццяу пераклад дае широкiя магчимасцi.Текст дляперакладу трэба абавязкова характаризаваць па яго принадлежнасцi та пеунагастигла, визначаць форму виказвання
(апавяданне, разважанне, апiсванне), асаблiвасцi структури.
Пераклад - цiкаво вiд працю, ефектиуни метадични прием.Аднакiнтенсiунасць яго викаристання павiнна строга кантралявацца, Нельгадапускаць празмернага захаплення толькi гетим метадичним приемам.
Пераклад Практична у комплексі з iншимi приемамi.Тади ен лiчицца метазгоднимi апрауданим.
Сачиненнi. Сами паширани вiд пiсьмових робіт у старших класах.
Iх значенне i роля у развiццi звязнай мовы абумоулена самастойнимхарактарам Данай пiсьмой робіт,. тим, што яна прадугледжвае викладанневучнимi сваiх думак на пеуную тему.Гета Праця творчая.При напiсаннiсачиненняу вияуляюцца творчия зададкi школьнiкау, глибiня iхвідав, самастойнасць думак i виказванняу, здольнасць фантазiраваць iсуадносiць уяуленнi з речаiснасцю, а галоунае - вміння виражаць свае пачуццii думкi словами.
У час падрихтоукi та сачиненняу вияуляецца i творчасць настаунiка, ягомайстерства змястоуна наладзiць заняткi, виклiкаць цiкавасць вихаванцау такпошуку, дапамагчи iм псiхалагiчна арганiзаваць i дисциплiнавацьсябе, падпарактаваць свае памкненнi, пачуццi, Мари адзiнай меце.
Кампанентамi, цi састаунимi часткамi сачинення з уяляюцца:
1.тема - прадмет сачинення;
2 . план - парадак викладання думак;
3.змест - материяп для сачинення.
Робота, звязане з правядзеннем сачиненняу, травні Три етапи:
1. робота навучальнага характару.
Вучнi пад кiраунiцтвам нас таунiка аналiзуюць тема, вияуляюць кола питанняу, раскрицця якiх патрабуе тема, знаемяцца з рознимi вiдамi сачиненняу, вучацца складаць плани, па планах ствараюць вусния сачиненнi; висвятляецца значенне епiграфа та сачинення.Настаунiк знаемiць вучняу з патрабаваннямi та сачинення.Увагу неабходна удзялiць такому моманту роботи над сачиненнем, як цитаванне.
11 напiсанне сачинення.
Цярплiвае навучанне напiсанню своеасаблiвих прадметау, якiя даюць агульнае уяуленне аб факції або з Яві, якiя будуць апiсани у асноунай частци.Звяртаецца увага на лагiчнасць виклад думкi.
111. аналiз сачиненняу.
Сенс аналiзу заключаецца у тим, каб падрихтаваць вучняу та пераапрацоукi створанага тексту i так роботи над новим виказваннем.
Сачиненнi адрознiваюцца у залежнасцi пекло: Месце виканання (класния i дамашнiя); аб йому (разгорнутия i мiнiяцюрния); спосабу виканання (калектиуния i iндивiдуальния); мети (навучальния i кантрольния); характару працю (без дадатково заданняу i з iмi); жанру i типу тексту (апавяданне, Опис:, разважанне, партретнаяхарактаристика, дзелавая мова, репартаж, замітка, рецензiя i iнш.); кринiци отримання материялу (па карцiне, на лiтаратурния Тем, наматерияле асабiстих назiранняу, пераживанняу i жиццевага вопиту вучняу)
На уроках мовы часцей за усе практикуюцца сачиненнi па карцiне iсачиненнi на АСНОВА асабiстих назiранняу, жыццевых уражанняу i уласнагавопиту школьнiкау.Кожни з гетих вiдау травні сваю специфiку i визначаеццаасаблiвасцю методикi правядзення.
Сачиненнi па карцiне - адзiн з распаусюджаних у школі вiдау пiсьмовихпрац па развiццi мови.Карцiна аказвае моцнае емациянальнае уздзеянне надзяцей, абуджае iх в думках, дапамагае знайсцi неабходния слово дляпераканаучага i яскравага вираження настрою, думак i пераживанняу, якiяузнiкаюць пад уражав карцiни.
Часцей за усе сачиненне па карцiне праводзiцца на специяльних уроках.Длявуснага сачиненя дастаткава аднага уроку цi палового яго, для пiсьмовага --адводзяцца здвоение урокi.На перший урок праводзiцца аналiз карцiни iпадрихтоука та сачинення, на інших - самастойная пiсьмовая Праця вучняу.
Етапи
1. Повідомлення настаунiка пра мастак - аутара карцiни пра цi факти i падзеi, якiя пакладзени у АСНОВА твора.
2. Разгледзець репрадукцию карцiни i падумаць над яе змести.
3. Паводле змести карцiни з адначасовим аналiз мастацкiх сродкау, якiмi каристауся аутар, визначенне iдейнай задуму мастак.
4. Вучнi засвойваюць новыя Слова, праводзiцца удакладненне значення ужо знаних слоу, якiмi каристаюцца вучнi пры апiсаннi карцiни.
5. Складаецца i запiсваецца план.Складанне плану дисциплiнуе думку, привучае школьнiкау паслядоуна, коратка i ясна фармуляваць виказванне.
6. 1-2 вучнi пераказваюць змести карцiни.
7. Вучнi самастойна пiшуць сачиненне спачатку на чарнавiку, удасканальваюць текст, а затим перапiсваюць у сшиткi.
Асаблiва ярка праяуляецца здольнасць вучняу та самастойнай творчасцi усачиненнях, напiсанних на АСНОВА асабiстих назiранняу, жыццевых уражанняу iуласнага вопиту.
Сачиненнi гетага типу даволi разнастайния па палею тематици.
Пры вибари Тем для сачинення настаунiку трэба кiравацца НЕ толькi яескладанасцю цi прастатой, але i тим, наколькi тематика цiкава i блiзкаявучним, цi знаємо дзецi з тим материялам, якi трэба адлюстраваць усачиненнi.Вельмi важлива прапаноуваць Тем, блiзкiя та реальних сiтуаций, Каабпраця над iмi захапiда дзяцей, виклiкала у iх роздум, самастойную аценкуфактау, падзей, пра якiя вучань пасля раскажи усачиненнi.
тема сачинення неабходна фармуляваць так, каб яна падказала сюжетапавядання, асноуную яго думку, нацельвала на Опис: канкретних прадметау, зяу, падзей, пабуджала у школьнiкау iмкненне та творчасцi.
Визначиуши тема для сачинення, настаунiк виразна акреслiвае мети i завданьпрацю, придумвае, на якi дадатково материял ен будзе абапiрацца у падрихтоуцида сачинення, якiя жыццевые i лiтаратурния назiраннi вучняу будуцьвикаристани.Улiчиуши усе гета, настаунiк распрацоувае методику падрихтоукi iправядзення сачинення.Немалаважная роля у падрихтоуци та сачинення належицьмастацкай лiтаратури.У працесе падрихтоукi та сачинення можна арганiзавацьекскурсiю, правесцi гутарку пра перажитае, прачитанае цiузбагачанае, пазнаемiць вучняу з мастацкiмiкарцiнамi i лiтаратурнимi творамi на тема сачинення.
Падрихтоука та сачинення праяуляецца i у формі лексiка-стилiстичнихпрактикаванняу, складання планау звязних текстау, вусних i пiсьмових адказауна питаннi, перакладау з рускаа мовы на беларуску, запiсу текстау папамяцi, перакладау текстау, прасляхоування магнiтафонних запiсау i iнш.
Па рознаму праводзяцца сачиненнi-апавяданнi, сачиненнi-апiсаннi iсачиненнi-разважаннi.
сама велика распаусюджанимi у школьнай практици з яуляюцца сачиненнiапавядальнага характару.Асноуним материялам iх змести служаць падзеi засабiстага жицця дзяцей цi грамадскiя падзеi, у якiх дзецi примаюцьудзел.Сюди уваходзяць i пiсьмовия апавяданнi дзяцей аб екскурсiях наприроду, мясцовия прадприемстви, апавяданнi аб правядзеннiсвят, канiкули, вихадних дзен i Г.Д. Такi сачиненнi у большасцi випадкаууключаюць у сябе i елементи апiсання.Пiсаць сачиненнi типу апавяданнявучням значна лягчей, чим рабiць апiсаннi, паколькi уражаннi, атримания пеклопадзей, у школьнiка більш тривалия, чим пекло назiрання карцiн природи цiнавакольних прадметау. Апрача ТАГО, план такога сачинення падказваецца ходамипадзей, што значна аблягчае працу школьнiкау.
У залежнасцi пекло змести виказвання вучнi павiнни падабраць Тема такпалею працю. Спачатку вучнi робяць на чарнавiках нататкi будучагавиказвання, складаюць план сачинення, падбiраюць сама велика трапниявисловив, збiраюць рабочия материяли.Затим текст запiсваецца начарнавiк, удасканальваецца, пасля чаго перапiсваееца у сшиткi.
Самимi складанимi з яуляюцца апiсальния сачиненнi.Мета такiх сачиненняу
- Не толькi расказаць пра знаемае дзецям, але i визначицьгалоунае, типовае, специфiчнае, уласцiвае толькi кожнаму з iх, перадаць пачуццii настроi, якiя виклiкаюць гетия прадмет, з ява, падеея.чалавек.
У залежнасцi пекло ТАГО, што будзе служиць аб ектам Опис:, сачиненнiмогуць Биць наступних типау: Опис: адзiночнага прадмета; Опис: живели i птушак; Опис: з Яви цi падзеi; Опис: дзеянняу i працесау; Опис: чалавека.
Апiсаннi биваюць дзелавия i мастацкiя.
Вучиць дзяцей складаць апiсаннi трэба пачинаць з развiцця у iхназiральнасцi за адзiночним прадметам.
Опис: чалавека патрабуе пеунага запасу назiранняу над людзьмi, з явамiжицця.Таму у працесе падрихтоукi та такiх сачиненняу настаунiк вучицьдзяцей пiльна глядзець, чутка слухаць, Глибока разбiрацца у чалавечиххарактарах i грамадскiх адносiнах.
Адним са сродкау развiцця у вучняу вміння лагiчна думаць i даказвацьправiльнасць вилучаних палаженняу з яуляецца сачиненне-разважанне.Елементиразважання есць у будь-яким сачиненнi.
У залежнасцi пекло форми пабудови i характару Тем можна видзелiць: разважаннi на Тем, якiя патрабуюць раскрицця паняцця; разважаннi у формі адказау на питанне; разважаннi на дискусiйную тема; разважаннi на маральну-етичния i грамадска-палiтичния Тем.
Перш чим прапанаваць сачиненне типу разважання, неабходна расказацьвучням пра асаблiвасцi змести i структури гетага вiду працю, прааналiзавацьякi-небудзь уривак з артикула цi падручнiка, видзелiць палаженнi iаргументацию.
Будова: тезiс (асноуная думка); доказ вивад
Самастойния разважаннi вучняу праяуляюцца пры напiсаннi водзиву накiнакарцiну, кнiгу, драматичную пастаноуку i iнш.
Для випрацоукi вміння пiсаць водгук на прачитаную кнiгу бяруццаневялiкiя па аб йому, але займальния па змести i нескладанага сюжету творы
(звичайна з тих, якiя прапануюцца для пазакласнага читання) У далейшимнапiсания водгукi абмяркоуваюцца, указваюцца iх недахопи, адзначаеццастаноучае.
Даволi распаусюджанимi вiдамi творчих пiсьмових прац вучняу зяуляюцца сачиненнi па апорних словах (сачиненнi-мiнiацюри) i па данних організаційпачатку. Сачиненнi па апорних словах звичайна невялiкiя.iх Практична
праводзiць пры замацаваннi граматичнага материялу, паколькi можнапрапанаваць вучням уключиць у текст слова на вивучаемия граматичнияправiли.
Сачиненнне па данних організацій пачатку дае магчимасць узмацнiць елементтворчасцi, пазбауляе шаблоном у вучнеускiх працах.Пачатак сачинення складаенастаунiк сам цi бяре з якога-небудзь твора.Першия фрази павiннибицьзиходним пунктам, ад якога развiваецца самастойная творча думкашкольнiкау.
Аналiзуючи сачиненне, настаунiк адзначае i вобразна-вияуленчия сродкi, здапамогай якiх дзецям удалося Створити карцiну речаiснасцi.
ВУЧИМСЯ ВIТАЦЦА
Урок развiцця мовы у 5 класе
Мета:
1. пазнаемiць з мауленчимi формуламi сiтуациi прывiтання, iх типамii сферай уживання;
2. развiваць маналагiчную мову пры адказах на питаннi;
3. вучиць вибiраць правiльную iнтанацию пры вiтаннi у залежнасцi пекло сiтуациi;
4. вихоуваць ветлiвасць, чуласць.
Абсталяванне:
1) тлумачальни слоунiк беларускай лiтаратурнай мови.-Мн.1996.-С.509;
2) таблiца «Формули звароту беларусау»;
3) таблiца »Типи (значеннi) вiтанняу »;.
ХІД УРОКУ
1. Арганiзацийни момант.
11. Вивученне.
Нiшто НЕ абиходзiцца нам так
Тана i ценiцца так дорага, як
Ветлiвасць.
Сервантес.
Павага да людзей - адна з найважнейших маральну якасцяу чалавека.На думку даследчика I. Харламава, яна визначае усе астатнiя маральния якасцi асоби. Павага да людзей вияуляецца ва узаемаадносiнах людзей далiкатнасцю, тактоунасцю, добразичлiвасцю, ветлiвасцю.
Ветлiвасць - гета праява павагi та тих, хто вакол нас.Неад емни яе елемент - мауленчи етикет. (Самая старжитная кнiга звестак пра етикут -- «
Павучанне Кагемнi фараона Снофру», їй амаль 5 тисяч Гадо.) У мауленчим етикеце можна вилучиць некалькi тематичних групп.Привiтанню сярод iх адводзiцца асаблiвая роля.
111.Паведамленн?? Тем i мети уроку.
- Што таке прывiтанне? (Праця са слоунiкам.) «Тлумачальни слоунiк беларускай лiтаратурнай мови» лексiчнае значенне гетага слова розкриває так: ПРЫВIТАННЕ ...
1. гета Слова, рух.жест, звернутия да каго-небудзь як знак добразичлiвасцi, доброго пажадання;
2. зварот да блiзкага знаемага пры сустречи;
3. вусни або пiсьмови зварот да каго-небудзь з виказваннем асабiстай приязнасцi, доброго пажадання, салiдарнасцi.)
Прывiтанне - слова мнагазначнае.Якое тлумаченне сама велика поуна розкриває яго сенс? Чаму? Як би ви сфармулявалi гета паняцце?
Чаму ми, пабачиуши пеунага чалавека, спачатку з iм Вiтаю i толькi потим распачинаем гаворку пра што-небудзь?
Прывiтанне адигривае вялiкую ролю у нашим жиццi. калiю ми Вiта сазнаемимi, то падтримлiваем гетим свае знайомства i вияуляем жадання ягопрацягнуць.Любое вiтання сведчиць, што можна Нова размову.Яно звязвае насадно з адним, умацоувае Кантакт.
Ад чаго залежаць формули вiтання?
Яни залежаць ад абставiнау, мети моуних кантактау, сацияльна-узроставихадзнак суразмоуцау, ад iх колькасцi, статтю, ад ступенi роднасцi вiтальнiкау ...
Як трэба правiльна вiтацца?
Адзiн вучань загадзя атримлiвае завдання падрихтаваць адказ на гетапитанне.
Адказ можа Биць прикладна такiм.
Принята, што першим вiтаецца i прадстауляецца незнаних людзяммужчина.Больш маладия вiтаюцца са старейшимi, той, хто прийшоу пазней, - зтимi, хто з явiуся ранней.Привiтанне трэба вимауляць спакойним, добразичлiвимтонам.Гучния вигукi, якiмi вияуляецца радасць пекло сустречи, могуць успримаццаяк вульгарния, Таму трэба ад iх устримлiвацца.Да слоу прывiтання можнаДодати: Ради Вас бачиць! Приемна пазнаемiцца!
Поцiск рукi - адзiн з елементалі прывiтання (без яго можна годинахабисцiся, калiю трэба павiтацца з многiмi людзьмi). Не трэба пацiскаць рукузанадто моцна.Калi мужчини абменьваюцца поцiскам рук на вулiци, то янипавiнни зняць пальчаткi.
калiю ми уваходзiм у пакой, дзе знаходзiцца некалькi чалавек, i хочампацiснуць руку, то гета трэба рабiць або з усiмi, або нi з кiм.Виказваючирадасць пекло сустречи, не трэба доуга тресцi руку.
Абдимкi, пацалункi, паляаванне па плячи як форма прывiтання дапускаеццатолькi памiж блiзкiмi людзьмi у неафiцийних зносiнах.
Прывiтанне можна Висловити i легкiм узмахам паднятай рукi, кiуком Головата.
якiя привiтаннi ви ведаеце?
Конкурс «Я Вiта так ...». Перамагае той, хто називає сама велика
Колькасць вiтанняу.
Таблiца «Формули звароту беларусау»
-------------------------------------------------- --------------------------< br>------------------------
Формули зваротау
Приклади
-------------------------------------------------- --------------------------< br>------------------------< br> Добри вечар! Наста.Добри вечар! Як живи -здарова?
(Я. Купала).
Вечар добрі! - Вечар добрі! Цi далека тут так
Белi?
- А верст пяцьнабярецца (М. Гарецкi).
Добри вечар у хату! - Вечар ласкаві у хату! Кеб жилося i кеб
Вялося! -Сказавен (Хоня) дзвінка i
Цверда (I. Мележа).
Добри дзень! - Добрі дзень! Цi пазнаяце? Чаму
Вярнулiся?
(М. Гарецкi).
Дзень добрі! Янка.Дзень добрі цетачка! Што ви
Такзадумалiся? (Я. Купала).
Добри дзень вам! Я кiнууся за нею i, п
